Rahim kanseri endometrium olarak adlandırılan rahim iç zarının kanseridir. Rahim; alt kısımda vajinaya uzanan serviks (rahim ağzı) ve üst kısımda beden olarak adlandırılan iki kısımdan meydana gelir. Gövdenin de iki alanı bulunmaktadır; iç alanına endometrium adı verilir. Bir bayanın adet döngüsünde endometriumda farklılıklar olur. Siklusun sonucunda endometrıum dökülür ve adet meydana gelir. Bu döngü kadın yaşamında menapoza kadar devam eder. Hemen derhal bütün endometrium kanserleri endometriumun salgı yapan hücrelerinden meydana gelir ki bu kanser çeşidine endometrium adenokarsinomu adı verilir. Diğer kanser çeşitleri daha seyrek görülür.
Rahim Kanseri İçin Risk Faktörleri
Toplam sayısı: Erken başlayan ve geç yaşa kadar devam eden adet görmek, inbireyilite ve doğum yapmamış olmak ( gebelikte endometriumu koruyan progesteron hormonu artar).
Obezite: Obezite östrojen adedinı artırarak endometrium kanseri tehlikesini artırır.
Tamoxifen: Tamoxifen meme kanseri tedavisinde kulanılan bir ilaçtır ve endometrium kanseri tehlikesini artırır.
Östrojen Tedavisi: Menapozdaki kadınlarda menapozal yakınmaların tedavisi amacıyla tüketilir (kemik erimeleri, sıcak basmaları). Östrojenin bu tesirini azaltmak amacıyla progesteron kullanmak mümkün fakat bu hal meme kanseri tehlikesini artırır.Bu amaçla östrojen replasman tedavisine hekimla tartışılarak karar verilmelidir. Yıllık denetimler ehemmiyetsenmelidir. Anormal kanama gibi hallerde hekime müracat edilmelidir
Over Hastalıkları: Östrojen adedinı artırarak tesir edebilir.
Hayvani yağlardan varlıklı diyet: Bu hal birçok kanser gibi endometrium kanseri tehlikesini de çoğaltmaktadır. Aşırı enerji vermeleri obeziteye sebep olur, ilaveten östrojen seviyelerini çoğaltmak gibi bir tesiri de bulunmaktadır.
Meme ve Over Kanseri: Meme ve over kanseri olan kadınlar, pelvik bölgeye ışın tedavisi yapılması endometrium kanseri yönünden yüksek risklidir.
Korunma:
Doğum denetim ilaçlarının riski azaltıcı tesiri bulunmaktadır. Bu koruma, ilaçların tüketiminden ileri 10 sene devam eder. Şeker hastalığının denetim altına alınması ve ideal beden ağırlığının yakalanması endometrium kanseri tehlikesini azaltır. Eğer menapozal sendromlarıniz varsa ve östrojen replasman tedavisi almayı düşünüyorsanız hekiminizden endometrium kanseri riski ile ilgili bilgi alınız. Birçok endometrium kanseri seneler ortamında ve fazlası daha zarar vermeyen olan sorunların devamı olarak meydana gelir. Hiperplazi endometriumun artmış büyümesi namacıylaiyle olan daha düşük ciddi bir haldir. En çok görülen khadise hiperplazi ilaçla tedavi edilebilir ve oldukça az miktarda endometrium kanserine sebep olabilir. Fakat başka hiperplazi çeşitlerinde kanser ilerleme riski çoktur. Progesteron tedavisi, histerektomi tedavide düşünülebilir.
Belirtiler:
Anormal kanama, lekelenme: Genellikle menapoz devresinindeki kanamalara ilgiyle yaklaşılmalıdır. Her 10 endometrium kanserli kisminden 9’unun farklı tiplerde anormal kanamaları olur.
Kilo kayıbı
Pelvik ağrı
Kitle
Kanserden Şüphelenildiğinde: Eğer bir kisminde semptomlar meydana gelirsa hekime başvurmalıdır. Doktor; risk etkenleri, semptomlar ve aile öyküsünü alır , pelvik muayene yapar. Kanserden kuşkulenildiğinde altta yatan sorunun endometrial kanser mi yoksa endometrial hiperplazi mi bulunduğunun anlaşılması amacıyla endometrial dokudan numune alınmalı ve mikroskop altında araştırılmalıdır.
Endometrial biyopsi: Biyopsi hekimin büronunde alınabilir. İnce flexible bir tüp yardımıyla rahim içerisine girip vakum yaratılarak doku numuneylemesi yapılır.
Histeroskopi: Bu teknik hekime rahim içerisine bakma imkanı sunar. Doktor ince bir teleskopla rahim içerisine girerek ve rahim içerisini tuzlu suyla doldurarak anormal kanamaya neyin sebep bulunduğunu manayaya calışır. Eğer lüzum görülürse biyopsi de alınabilir.
Dilatasyon ve küretaj (D&C): Biyopsi hekime kanser olup olmadığını net olarak gösteremeyecek kadar az ise D&C yapılmalıdır. Bu teknikte rahim ağzı genişletilir ve özel aletlerle rahim içi doku kazınarak numune alınır.
Dokuların incelenmesi: Alınan dokular mikroskop altında incelenerek kanserli dokular bulunmaya çalışılır.
Diğer Yöntemler
Ultrasonografi (SİS): Bu teknikte vajınaya yerleştirilen ultrasonografi aletiyle rahim içi görüntülenmeye çalışılır. Daha net bir görüntü amacıyla rahim içerisi tuzlu suyla doldurulabilir.
Sistoskopi ve proktoskopi: İdrar torbası ve rektumun ince bir teleskopla incelenmesidir.
Bilgisayarlı tomografi
PET (Pozitron Emisyon Tomografi) taraması
Akciğer grafisi
İntra venöz pyelogram: Böbrek ve idrar yollarının incelenmesidir.
Tam kan sayımı
Kanda Ca 125: Tedavi ardından tedavi faaliyetinin takibinde tüketilir.
Tanı:
Normal jinekolojik muayene ile tanı konması zahmetlidir ve yararlı bir tarama testi yoktur. Herhangi bir bayan bulguları olunca tanı alır. Bireylerin kendilerini takip etmesi ve anormal hallerde hekimlerina başvurması lüzumlidir. Bu biçimde erken evrede belirleme edilebilir. Bazı hallerde kanser rastgele bir bulguye sebep olmadan ilerleyebilir. Rutin pelvik muayenede smear alınarak serviks kanseri erken evrelerde saptanabilir fakat endometrium kanserinin taranmasında fazlası vakit yararlı değildir. Menopoz devresininde bütün kadınlar endometrium kanseri hususu ile ilgili bilgilendirilmelidir ve anormal kanama gibi hallerde hekimlerina başvurmalıdırlar.
Evreleme:
Endometrium kanserının evrelemesı tedavı seçimi amacıyla mühim bir ölçüttür. Endometrium kanserınde en süregelen sarfedilen evreleme FIGO cerrahi evrelemesidir. Evreleme ardından hekiminize hastalığınızın evresini anlayacağınız biçimde anlatmasını söyleyiniz.
Tedavi:
Endometrium kanseri tanısı hususlduktan sonra başlıca 4 tedavi alternatifi bulunmaktadır. Cerrahi , radyoterapi, hormonal tedavi ve kemoterapi. Cerrahi tedavi birçok endometrium kanserinde ana tedavi tekniğidir. Fakat birtakım durumlarda bu tedavi tekniklerinin kombinasyonu kullanmak mümkün. Tedavi seçimi kanserin evresine göre değişir.
Cerrahi Tedavi: Endometrium kanseri tedavisinde farklı cerrahi tedavi teknikleri bulunmaktadır. Temel cerrahi yaklaşım serviks, uterus, overler ve tüplerin menfaatilmasını sahibi olan cerrahi teknikdir ki buna Abdominal histerektomi ve bilateral salpingooforektomi adı verilir Endometrium kanserinin evre 1A ve 1B dışındaki evrelerinde lenf nodu numuneylemesi yapılır ve lenf nodlarında kanser hücreleri araştırılır. Bu numuneyleme laparoskopik şeklinde de yapabilir.
Yan tesirler: bütün bu cerrahi teknikler hastanın bir daha çocuk sahibi olmasını engeller. Cerrahi tedavinin başka yan tesiri kanama, yara yeri enfeksiyonu, idrar yolları ve bağırsak yaralanmasıdır.
Radyoterapi: Radyoterapi yüksek enerjili ışınlar yardımıyla kanserli hücrelerin öldürülmesidir. Vücut dışında uygulanabileceği gibi (external radyoterapi), tumor dokusunun derhal yanısıra da uyugulanabilir (barakiterapi). External radyoterapinin başlıca komplikasyonları deride renk farkılıkları, ishal, idrar yolu sorunları, vajinada daralma ve türel temas esnasında ağrı, erken menopoz, pelvik kemiklerde zayıflamadır.
Kemoterapi: Kemoterapi kanser hücrelerini öldürmek amacıyla sarfedilen ilaçlardır. Bu ilaçlar kan dolaşımına girdiklerinde bütün bedeni tesirler, kanser hücrelerini öldürmelerinin yanısıra normal beden hücrelerine de zarar verebilirler. Kullanılan ilacın tarzına göre farklılikliğe uğramazle beraber bulantı, kusma, saç dökülmesi, iltihaplanmalara yatkınlık, khadise yorulma gibi yan tesiri bulunmaktadır. Birçok yan tesir tedavi ardından geçer.
Hormonal Tedavi: Hormonal tedavide progesteron aynısı ilaçlar tüketilir. Bu hastaların tedavisinde yapılan yumurtalıkların alınması tedavisi ya da radyoterapi ardından yumurtalıkların baskılanması östrojen adedinı azaltır ve kanser hücrelerinin büyümesini azaltır.
Tedaviden Sonra
Endometrium kanserinin evresinin sağ kalıma tesiri:
Sağ kalım miktarları:
Evre I: 81% - 91%
Evre II: 71% - 79%
Evre III: 30% - 60%
Evre IV: 15% - 17%
Endometrium kanserinde sağ kalım 5 senelik sağ kalım miktarlarıdır. Başka sebeplerden ölen hastalar dahil edilmez. Bu rakamlar ortalama dşayetlerdir. Unutulmamalıdır ki her hastanın halini istatistiksel olarak kestirmek çok zahmetlidir ve her hasta kendi kapsamında dşayetlendirilmelidir.
Tedavi Sonrası Takip
Tedavi ardından takipler oldukça mühimdir. İlk 3 senede takipler 3-6 ayda bir yapılır. Tekrar meydana çıkan hastalıkların % 75’i ilk 3 senelik takiplerde tespit edilmektedir. Takip vizitleri pelvik muayene ve büyümüş lenf bezleri yönünden muayeneyi kapsamaktadır ilaveten hekim doğrulusunda şikayetlerin sorgulanması da yapılır. PAP smear testi vajinanın üst kısımlarındaki mümkün kanser hücrelerini gözetmek amacıyla yararlı olabilir.
Yapılan muayene kanserin yineladığına işaret ederse bilgisayarlı tomografi, ultrasonografi, CA125, kan sayımı ya da biyopsi gibi testler gündeme gelir. Çalışmalar rastgele bir şikâyeti olmayan hastaların takiplerinde rutin kan sayımı ve görüntüleme testlerine lüzum olmadığını göstermektedir.
Risk Faktörleri
Endometrium kanserine neyin sebep bulunduğunu tam manaıyla bilemiyoruz fakat bu hastalıkla temaslı birtakım risk etkenleri bulunmaktadır. Birçok endometrium kanseri hormon bağımlıdır. Bir kismindeki hormon sistemsizliği endometrium kanserine sebep olabilir. Kisminde overler (yumurtalıklar) doğrulusunda salgılanan ve adet siklusunu sistemleyen östrojen ve progesteron isimli hormonlar bulunmaktadır. Bu hormonların derli toplu salınımı her ay devam eder. Endometrium kanserinde tanınan risk etkenleri; erken yaşta başlayan adet, gecikmiş menapoz, inbireyilite (kısırlık), ve obezite (şişmanlık) gibi kisminde östrojen adedinı artıran hallerdır.Rahim Kanseri İçin Risk Faktörleri
Toplam sayısı: Erken başlayan ve geç yaşa kadar devam eden adet görmek, inbireyilite ve doğum yapmamış olmak ( gebelikte endometriumu koruyan progesteron hormonu artar).
Obezite: Obezite östrojen adedinı artırarak endometrium kanseri tehlikesini artırır.
Tamoxifen: Tamoxifen meme kanseri tedavisinde kulanılan bir ilaçtır ve endometrium kanseri tehlikesini artırır.
Östrojen Tedavisi: Menapozdaki kadınlarda menapozal yakınmaların tedavisi amacıyla tüketilir (kemik erimeleri, sıcak basmaları). Östrojenin bu tesirini azaltmak amacıyla progesteron kullanmak mümkün fakat bu hal meme kanseri tehlikesini artırır.Bu amaçla östrojen replasman tedavisine hekimla tartışılarak karar verilmelidir. Yıllık denetimler ehemmiyetsenmelidir. Anormal kanama gibi hallerde hekime müracat edilmelidir
Over Hastalıkları: Östrojen adedinı artırarak tesir edebilir.
Hayvani yağlardan varlıklı diyet: Bu hal birçok kanser gibi endometrium kanseri tehlikesini de çoğaltmaktadır. Aşırı enerji vermeleri obeziteye sebep olur, ilaveten östrojen seviyelerini çoğaltmak gibi bir tesiri de bulunmaktadır.
Şeker Hastalığı
Aile Öyküsü: Küçük bir takım endometrium kanseri hadiseı ailevi kalıtsallık (kalıtsal geçiş) gösterir. Aile üyelerinde bağırsak ve endometrium kanseri öyküsü olan kadınların kalıtsal yatkınlık yönünden denışmanlığa lüzumsinimi bulunmaktadır. Kalıtsal araştırmalar riski gösterebilir. Bu kadınlarda endometrium numuneylemesi ile tarama yapılmalıdır.Meme ve Over Kanseri: Meme ve over kanseri olan kadınlar, pelvik bölgeye ışın tedavisi yapılması endometrium kanseri yönünden yüksek risklidir.
Korunma:
Doğum denetim ilaçlarının riski azaltıcı tesiri bulunmaktadır. Bu koruma, ilaçların tüketiminden ileri 10 sene devam eder. Şeker hastalığının denetim altına alınması ve ideal beden ağırlığının yakalanması endometrium kanseri tehlikesini azaltır. Eğer menapozal sendromlarıniz varsa ve östrojen replasman tedavisi almayı düşünüyorsanız hekiminizden endometrium kanseri riski ile ilgili bilgi alınız. Birçok endometrium kanseri seneler ortamında ve fazlası daha zarar vermeyen olan sorunların devamı olarak meydana gelir. Hiperplazi endometriumun artmış büyümesi namacıylaiyle olan daha düşük ciddi bir haldir. En çok görülen khadise hiperplazi ilaçla tedavi edilebilir ve oldukça az miktarda endometrium kanserine sebep olabilir. Fakat başka hiperplazi çeşitlerinde kanser ilerleme riski çoktur. Progesteron tedavisi, histerektomi tedavide düşünülebilir.
Belirtiler:
Anormal kanama, lekelenme: Genellikle menapoz devresinindeki kanamalara ilgiyle yaklaşılmalıdır. Her 10 endometrium kanserli kisminden 9’unun farklı tiplerde anormal kanamaları olur.
Kilo kayıbı
Pelvik ağrı
Kitle
Kanserden Şüphelenildiğinde: Eğer bir kisminde semptomlar meydana gelirsa hekime başvurmalıdır. Doktor; risk etkenleri, semptomlar ve aile öyküsünü alır , pelvik muayene yapar. Kanserden kuşkulenildiğinde altta yatan sorunun endometrial kanser mi yoksa endometrial hiperplazi mi bulunduğunun anlaşılması amacıyla endometrial dokudan numune alınmalı ve mikroskop altında araştırılmalıdır.
Endometrial biyopsi: Biyopsi hekimin büronunde alınabilir. İnce flexible bir tüp yardımıyla rahim içerisine girip vakum yaratılarak doku numuneylemesi yapılır.
Histeroskopi: Bu teknik hekime rahim içerisine bakma imkanı sunar. Doktor ince bir teleskopla rahim içerisine girerek ve rahim içerisini tuzlu suyla doldurarak anormal kanamaya neyin sebep bulunduğunu manayaya calışır. Eğer lüzum görülürse biyopsi de alınabilir.
Dilatasyon ve küretaj (D&C): Biyopsi hekime kanser olup olmadığını net olarak gösteremeyecek kadar az ise D&C yapılmalıdır. Bu teknikte rahim ağzı genişletilir ve özel aletlerle rahim içi doku kazınarak numune alınır.
Dokuların incelenmesi: Alınan dokular mikroskop altında incelenerek kanserli dokular bulunmaya çalışılır.
Diğer Yöntemler
Ultrasonografi (SİS): Bu teknikte vajınaya yerleştirilen ultrasonografi aletiyle rahim içi görüntülenmeye çalışılır. Daha net bir görüntü amacıyla rahim içerisi tuzlu suyla doldurulabilir.
Sistoskopi ve proktoskopi: İdrar torbası ve rektumun ince bir teleskopla incelenmesidir.
Bilgisayarlı tomografi
PET (Pozitron Emisyon Tomografi) taraması
Akciğer grafisi
İntra venöz pyelogram: Böbrek ve idrar yollarının incelenmesidir.
Tam kan sayımı
Kanda Ca 125: Tedavi ardından tedavi faaliyetinin takibinde tüketilir.
Tanı:
Normal jinekolojik muayene ile tanı konması zahmetlidir ve yararlı bir tarama testi yoktur. Herhangi bir bayan bulguları olunca tanı alır. Bireylerin kendilerini takip etmesi ve anormal hallerde hekimlerina başvurması lüzumlidir. Bu biçimde erken evrede belirleme edilebilir. Bazı hallerde kanser rastgele bir bulguye sebep olmadan ilerleyebilir. Rutin pelvik muayenede smear alınarak serviks kanseri erken evrelerde saptanabilir fakat endometrium kanserinin taranmasında fazlası vakit yararlı değildir. Menopoz devresininde bütün kadınlar endometrium kanseri hususu ile ilgili bilgilendirilmelidir ve anormal kanama gibi hallerde hekimlerina başvurmalıdırlar.
Evreleme:
Endometrium kanserının evrelemesı tedavı seçimi amacıyla mühim bir ölçüttür. Endometrium kanserınde en süregelen sarfedilen evreleme FIGO cerrahi evrelemesidir. Evreleme ardından hekiminize hastalığınızın evresini anlayacağınız biçimde anlatmasını söyleyiniz.
Tedavi:
Endometrium kanseri tanısı hususlduktan sonra başlıca 4 tedavi alternatifi bulunmaktadır. Cerrahi , radyoterapi, hormonal tedavi ve kemoterapi. Cerrahi tedavi birçok endometrium kanserinde ana tedavi tekniğidir. Fakat birtakım durumlarda bu tedavi tekniklerinin kombinasyonu kullanmak mümkün. Tedavi seçimi kanserin evresine göre değişir.
Cerrahi Tedavi: Endometrium kanseri tedavisinde farklı cerrahi tedavi teknikleri bulunmaktadır. Temel cerrahi yaklaşım serviks, uterus, overler ve tüplerin menfaatilmasını sahibi olan cerrahi teknikdir ki buna Abdominal histerektomi ve bilateral salpingooforektomi adı verilir Endometrium kanserinin evre 1A ve 1B dışındaki evrelerinde lenf nodu numuneylemesi yapılır ve lenf nodlarında kanser hücreleri araştırılır. Bu numuneyleme laparoskopik şeklinde de yapabilir.
Yan tesirler: bütün bu cerrahi teknikler hastanın bir daha çocuk sahibi olmasını engeller. Cerrahi tedavinin başka yan tesiri kanama, yara yeri enfeksiyonu, idrar yolları ve bağırsak yaralanmasıdır.
Radyoterapi: Radyoterapi yüksek enerjili ışınlar yardımıyla kanserli hücrelerin öldürülmesidir. Vücut dışında uygulanabileceği gibi (external radyoterapi), tumor dokusunun derhal yanısıra da uyugulanabilir (barakiterapi). External radyoterapinin başlıca komplikasyonları deride renk farkılıkları, ishal, idrar yolu sorunları, vajinada daralma ve türel temas esnasında ağrı, erken menopoz, pelvik kemiklerde zayıflamadır.
Kemoterapi: Kemoterapi kanser hücrelerini öldürmek amacıyla sarfedilen ilaçlardır. Bu ilaçlar kan dolaşımına girdiklerinde bütün bedeni tesirler, kanser hücrelerini öldürmelerinin yanısıra normal beden hücrelerine de zarar verebilirler. Kullanılan ilacın tarzına göre farklılikliğe uğramazle beraber bulantı, kusma, saç dökülmesi, iltihaplanmalara yatkınlık, khadise yorulma gibi yan tesiri bulunmaktadır. Birçok yan tesir tedavi ardından geçer.
Hormonal Tedavi: Hormonal tedavide progesteron aynısı ilaçlar tüketilir. Bu hastaların tedavisinde yapılan yumurtalıkların alınması tedavisi ya da radyoterapi ardından yumurtalıkların baskılanması östrojen adedinı azaltır ve kanser hücrelerinin büyümesini azaltır.
Tedaviden Sonra
Endometrium kanserinin evresinin sağ kalıma tesiri:
Sağ kalım miktarları:
Evre I: 81% - 91%
Evre II: 71% - 79%
Evre III: 30% - 60%
Evre IV: 15% - 17%
Endometrium kanserinde sağ kalım 5 senelik sağ kalım miktarlarıdır. Başka sebeplerden ölen hastalar dahil edilmez. Bu rakamlar ortalama dşayetlerdir. Unutulmamalıdır ki her hastanın halini istatistiksel olarak kestirmek çok zahmetlidir ve her hasta kendi kapsamında dşayetlendirilmelidir.
Tedavi Sonrası Takip
Tedavi ardından takipler oldukça mühimdir. İlk 3 senede takipler 3-6 ayda bir yapılır. Tekrar meydana çıkan hastalıkların % 75’i ilk 3 senelik takiplerde tespit edilmektedir. Takip vizitleri pelvik muayene ve büyümüş lenf bezleri yönünden muayeneyi kapsamaktadır ilaveten hekim doğrulusunda şikayetlerin sorgulanması da yapılır. PAP smear testi vajinanın üst kısımlarındaki mümkün kanser hücrelerini gözetmek amacıyla yararlı olabilir.
Yapılan muayene kanserin yineladığına işaret ederse bilgisayarlı tomografi, ultrasonografi, CA125, kan sayımı ya da biyopsi gibi testler gündeme gelir. Çalışmalar rastgele bir şikâyeti olmayan hastaların takiplerinde rutin kan sayımı ve görüntüleme testlerine lüzum olmadığını göstermektedir.
